Silnik nagrzewa się zbyt szybko – czy winne jest stare lub złe oleje?

Kiedy silnik zaczyna się przegrzewać, wielu kierowców od razu myśli o płynie chłodniczym, chłodnicy, termostacie. I słusznie, to są kluczowe elementy układu chłodzenia. Ale często zapominamy o innym, równie ważnym płynie, który ma ogromny wpływ na temperaturę pracy silnika – oleju silnikowym. A pytanie czy winne jest stare lub złe oleje? jest jak najbardziej na miejscu.

Nadmierne nagrzewanie silnika – co się dzieje i dlaczego to problem?

Objawy nadmiernego nagrzewania silnika są dość oczywiste: wskazówka temperatury na desce rozdzielczej pnie się w górę, czasami aż do czerwonego pola. Może pojawić się dym spod maski, a w skrajnych przypadkach silnik po prostu zgaśnie. To nie tylko nieprzyjemne doświadczenie, ale i poważne zagrożenie dla trwałości silnika.

Konsekwencje przegrzewania mogą być katastrofalne. Wzrost temperatury powyżej krytycznej prowadzi do szybkiego zużycia elementów, deformacji części, a nawet do zatarcia silnika. Wyobraźmy sobie chociażby tak popularny w naszym regionie Volkswagen Passat B5 z silnikiem 1.9 TDI. Przegrzanie w takim silniku może skutkować uszkodzeniem uszczelki pod głowicą, a to już jest kosztowna i czasochłonna naprawa. W nowszych konstrukcjach, np. w Fordzie Focusie MK3 z silnikiem 1.5 EcoBoost, przegrzewanie może prowadzić do uszkodzenia turbosprężarki, która pracuje w ekstremalnych temperaturach i potrzebuje właściwego chłodzenia olejem.

Rola oleju silnikowego – więcej niż tylko smarowanie

Olej silnikowy pełni wiele kluczowych funkcji, ale najczęściej myślimy o nim jako o smarowidle. I owszem, smarowanie to jego podstawowe zadanie – tworzenie filmu olejowego między ruchomymi częściami, aby zmniejszyć tarcie i zużycie. Ale olej ma też inne, równie ważne role.

Jedną z nich jest chłodzenie. Olej krążący w silniku odbiera ciepło z jego najgorętszych punktów – tłoków, panewek, turbosprężarki – i przenosi je do miski olejowej, skąd jest ono rozpraszane. W ten sposób olej pomaga utrzymać optymalną temperaturę pracy silnika. Im sprawniej olej odbiera i oddaje ciepło, tym efektywniej układ chłodzenia radzi sobie z utrzymaniem właściwej temperatury.

Kolejna funkcja to czyszczenie. Olej zbiera zanieczyszczenia – sadzę, opiłki metalu, produkty spalania – i transportuje je do filtra oleju, gdzie są zatrzymywane. W ten sposób olej pomaga utrzymać wnętrze silnika w czystości.

Olej też uszczelnia. Tworzy barierę między pierścieniami tłokowymi a ściankami cylindra, zapobiegając przedostawaniu się spalin do skrzyni korbowej i oleju do komory spalania.

Rodzaje olejów i ich wpływ na wydajność

Na rynku mamy różne rodzaje olejów, głównie dzielące się na mineralne, półsyntetyczne i syntetyczne. Różnią się one sposobem produkcji i właściwościami.

Oleje mineralne są najtańsze, produkowane z ropy na naftowej. Mają gorsze właściwości smarne i chłodzące, a także szybciej się degradują. W nowoczesnych silnikach stosuje się je rzadko, głównie w starszych konstrukcjach, gdzie producent przewidział taki typ oleju.
Oleje syntetyczne są produkowane laboratoryjnie, co pozwala na precyzyjne kontrolowanie ich właściwości. Mają znacznie lepsze parametry: lepiej smarują, skuteczniej chłodzą, są bardziej odporne na wysokie temperatury i dłużej zachowują swoje właściwości.
Oleje półsyntetyczne to kompromis między mineralnymi a syntetycznymi. Zawierają mieszankę obu baz.

Ważna jest też klasa lepkości, np. 5W-30, 10W-40. Pierwsza liczba określa lepkość w niskich temperaturach (W od winter), druga w wysokich. Dobór odpowiedniej lepkości jest kluczowy, bo wpływa na grubość filmu olejowego i zdolność do smarowania w różnych warunkach pracy silnika. Producent zawsze zaleca konkretną klasę lepkości dla danego modelu i silnika. Stosowanie oleju o niewłaściwej lepkości, np. zbyt gęstego w niskich temperaturach, może utrudniać rozruch i smarowanie na zimno, a zbyt rzadkiego w wysokich temperaturach – nie zapewniać wystarczającej ochrony przed zużyciem.

Skutki używania starego lub niskiej jakości oleju

Teraz dochodzimy do sedna pytania. Czy stare lub niskiej jakości oleje mogą być przyczyną szybkiego nagrzewania się silnika? Absolutnie tak.

Stary olej, który przepracował swoje kilometry, traci swoje właściwości. Dodatki uszlachetniające, które odpowiadają m.in. za stabilność termiczną, ulegają wyczerpaniu. Olej staje się bardziej podatny na degradację w wysokich temperaturach.

Niska jakość oleju to problem od samego początku. Taki olej może mieć gorszą bazę, mniej skutecznych dodatków. Nie będzie w stanie tak efektywnie odbierać ciepła i smarować części, jak olej wysokiej jakości, spełniający normy producenta.

W obu przypadkach efekt jest podobny: zmniejszona zdolność do chłodzenia i smarowania. Zwiększone tarcie między elementami silnika generuje dodatkowe ciepło. Osady i zanieczyszczenia, które olej powinien zbierać, zaczynają się gromadzić w kanałach olejowych, utrudniając swobodny przepływ oleju. W efekcie silnik pracuje mniej efektywnie, a temperatura rośnie szybciej.

Wyobraźmy sobie silnik 2.0 TSI w Audi A4 B8. Ten silnik znany jest z wrażliwości na jakość i interwały wymiany oleju. Stary, przepracowany olej w takim silniku może prowadzić do zwiększonego zużycia paliwa, spadku mocy, a w skrajnych przypadkach do problemów z nagarem i uszkodzeniem elementów. Podobnie w popularnych w Polsce Fiatach Grande Punto z silnikami 1.4. Zaniedbanie wymiany oleju może przyspieszyć zużycie panewek i innych kluczowych elementów.

Diagnostyka problemu: jak ocenić stan oleju?

Najprostszym sposobem oceny stanu oleju jest wizualne sprawdzenie. Nowy olej jest zazwyczaj klarowny, o bursztynowej barwie. Z czasem, w trakcie pracy, staje się ciemniejszy, zbierając zanieczyszczenia. Bardzo ciemny, mętny olej o zmienionej konsystencji (np. zbyt gęsty lub rzadki) to sygnał, że czas na wymianę. Warto też zwrócić uwagę na zapach – przepalony, ostry zapach może świadczyć o przegrzewaniu oleju.

Jednak wizualna ocena nie powie nam wszystkiego. Najdokładniejsze informacje o stanie oleju dają testy laboratoryjne, czyli analiza chemiczna. Taki test pozwala określić zawartość metali (świadczących o zużyciu elementów silnika), ilość sadzy, wody, a także stopień degradacji dodatków uszlachetniających. To szczególnie przydatne w przypadku samochodów używanych w trudnych warunkach (np. częsta jazda w korkach, intensywne użytkowanie) lub w przypadku podejrzenia problemów z silnikiem.

Znaki, że czas wymienić olej i filtr

Poza zmianą koloru, zapachem i konsystencją oleju, najważniejszym sygnałem, że czas na wymianę, jest po prostu przebieg i czas eksploatacji od ostatniej wymiany. Producenci samochodów określają interwały wymiany oleju i filtra w instrukcji obsługi. Zazwyczaj jest to co 10 000 – 20 000 kilometrów lub co rok, w zależności od tego, co nastąpi wcześniej. Warto trzymać się tych zaleceń, a w przypadku intensywnej eksploatacji (jazda miejska, krótkie dystanse, częste uruchamianie zimnego silnika) nawet skracać te interwały.

Filtr oleju jest równie ważny jak sam olej. Jego zadaniem jest wyłapywanie zanieczyszczeń. Zapchany filtr nie spełnia swojej roli, a olej krąży w silniku z brudem, co przyspiesza zużycie i może prowadzić do problemów z ciśnieniem oleju. Dlatego filtr oleju zawsze wymienia się razem z olejem.

Proces wymiany oleju i filtra w serwisie

Wymiana oleju i filtra to podstawowa usługa serwisowa, którą wykonujemy u nas na co dzień. Proces jest standardowy, ale wymaga odpowiednich narzędzi i wiedzy.

Zaczynamy od przygotowania samochodu: podnosimy go na podnośniku, aby uzyskać dostęp do miski olejowej i filtra. Następnie odkręcamy korek spustowy miski olejowej i spuszczamy stary, gorący olej do specjalnego zbiornika. Kiedy olej wycieknie, odkręcamy stary filtr oleju. Ważne jest, aby zrobić to ostrożnie, ponieważ w filtrze również znajduje się reszta oleju.

Przed zamontowaniem nowego filtra, smarujemy jego gumową uszczelkę cienką warstwą świeżego oleju. Ułatwia to dokręcenie filtra i zapewnia szczelność. Następnie wkręcamy nowy filtr ręcznie, a potem dokręcamy go kluczem dynamometrycznym z odpowiednim momentem obrotowym, zgodnie z zaleceniami producenta. Zbyt mocne dokręcenie może uszkodzić filtr lub obudowę, zbyt słabe – spowodować wyciek.

Po zamontowaniu nowego filtra i zakręceniu korka spustowego miski olejowej, możemy przystąpić do napełniania silnika świeżym olejem. Robimy to przez wlew oleju pod maską. Używamy oleju o klasie lepkości i specyfikacji zgodnej z zaleceniami producenta samochodu. Ilość oleju również jest określona przez producenta – zazwyczaj sprawdzamy poziom na bagnecie. Napełniamy silnik, uruchamiamy go na kilka minut, aby olej rozprowadził się w układzie, a następnie ponownie sprawdzamy poziom i w razie potrzeby dolewamy.

Korzyści z profesjonalnej obsługi serwisowej

Choć wymiana oleju wydaje się prostą czynnością, warto powierzyć ją profesjonalistom. W serwisie mamy pewność, że użyty zostanie odpowiedni olej i filtr, zgodny z zaleceniami producenta. Posiadamy odpowiednie narzędzia, w tym klucze dynamometryczne, które pozwalają na precyzyjne dokręcenie filtra i korka spustowego. Doświadczenie mechaników gwarantuje, że wszystkie czynności zostaną wykonane poprawnie, bez ryzyka uszkodzenia elementów, takich jak gwint w misce olejowej, co niestety zdarza się przy samodzielnych próbach.

Ponadto, w serwisie możemy przeprowadzić dodatkową inspekcję pod kątem ewentualnych wycieków czy innych niepokojących objawów. Regularne wizyty w serwisie to też historia serwisowa, która jest ważna przy odsprzedaży samochodu.

Podsumowanie

Podsumowując, odpowiedź na pytanie czy winne jest stare lub złe oleje? w przypadku szybkiego nagrzewania się silnika jest często twierdząca. Olej silnikowy, poza smarowaniem, odgrywa kluczową rolę w chłodzeniu i utrzymaniu silnika w czystości. Stary, przepracowany lub niskiej jakości olej traci swoje właściwości, co prowadzi do zwiększonego tarcia, gromadzenia się zanieczyszczeń i w efekcie do szybszego nagrzewania silnika.

Regularna wymiana oleju i filtra, zgodnie z zaleceniami producenta i z użyciem produktów wysokiej jakości, to jedna z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszych metod dbania o zdrowie i długowieczność silnika. To inwestycja, która zwraca się w postaci bezproblemowej eksploatacji i uniknięcia kosztownych awarii. Jeśli zauważasz, że silnik w Twoim samochodzie nagrzewa się zbyt szybko, zacznij od sprawdzenia stanu oleju i rozważ jego wymianę. A najlepiej, wpadnij do nas do serwisu w Poznaniu – sprawdzimy, co dolega Twojemu autu i zadbamy o to, żeby jeździło jak należy.